Praktyki pokutne pierwszych chrześcijan

Od samego początku istnienia Kościoła przyjęcie chrztu oznaczało dla człowieka początek chrześcijańskiego życia. Ponieważ jednak rzeczywistość grzechu nie była obca człowiekowi także po chrzcie, życie chrześcijanina stawało się procesem nieustannego nawracania się. W związku z tym we wspólnotach chrześcijańskich od początku istniały określone praktyki pokutne, poprzez które człowiek doznawałoczyszczenia z grzechu.

Praktyki te były bardzo zróżnicowane i zależały od ciężkości popełnionego grzechu. Wiele informacji o praktykach pokutnych podejmowanych przez uczniów Chrystusa znajdujemy w księgach Nowego Testamentu. Jezus przebacza człowiekowi grzechy, ale domaga się także czynów pokutnych za popełnione zło. Do podjęcia takich czynów wzywa miasta izraelskie Korozain, Betsaidę i Kafarnaum, które nie rozpoznały w Nim obiecanego Mesjasza i zaślepione pychą, przekonane o swojej wielkości, żyły w grzechach.

Surowe napomnienie dotyczy także tych, którzy są powodem zgorszenia: „Lecz kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza. Biada światu z powodu zgorszeń! Otóż jeśli twoja ręka lub noga jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie! Lepiej jest dla ciebie wejść do życia ułomnym lub chromym, niż z dwiema rękami lub dwiema nogami być wrzuconym w ogień wieczny. I jeśli twoje oko jest dla ciebie powodem grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie! Lepiej jest dla ciebie jednookim wejść do życia, niż z dwojgiem oczu być wrzuconym do piekła ognistego” (Mt 18, 6-9).

Formą pokuty było także przyjęcie upomnienia braterskiego: „Gdy brat twój zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata. Jeśli zaś nie usłucha, weź z sobą jeszcze jednego albo dwóch, żeby na słowie dwóch albo trzech świadków oparła się cała sprawa. Jeśli i tych nie usłucha, donieś Kościołowi! A jeśli nawet Kościoła nie usłucha, niech ci będzie jak poganin i celnik!” (Mt 18, 15-17). Z upomnieniem wiązała się konieczność przebaczenia. Piotr, który pytał Jezusa ile razy ma przebaczyć, usłyszał jednoznaczną odpowiedź: „Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz aż siedemdziesiąt siedem razy” (Mt 18,22).Siedemdziesiąt siedem oznacza tutaj zawsze.

Pierwsze wspólnoty chrześcijańskie zakładane przez Apostołów i ich uczniów znały i praktykowały różne formy braterskiej odpowiedzialności za brata popełnia
jącego grzechy. Św. Paweł w swoich Listach wzywa do napominania, pouczania,wzajemnego zachęcania się i budowania jednych przez drugich. Do chrześcijan
mieszkających w Galacji Apostoł pisał: „Bracia, a gdyby komu przydarzył się jaki upadek, wy, którzy pozostajecie pod działaniem Ducha, w duchu łagodności sprowadźcie takiego na właściwą drogę. Bacz jednak, abyś i ty nie uległ pokusie” (Gal 6,1-2).

Natomiast chrześcijan z Tesaloniki zachęcał: „Dlatego zachęcajcie się wzajemnie i budujcie jedni drugich, jak to zresztą czynicie. Ze względu na ich pracę otaczajcie ich szczególną miłością! Między sobą zachowujcie pokój! Prosimy was, bracia, upominajcie niekarnych, pocieszajcie małodusznych, przygarniajcie słabych, a dla wszystkich bądźcie cierpliwi! Uważajcie, aby nikt nie odpłacał złem za złe, zawsze usiłujcie czynić dobrze sobie nawzajem i wobec wszystkich!” (1Tes 5, 11-15).

W przypadku popełnienia bardzo ciężkiego grzechu i odrzucenia drogi pokuty i nawrócenia, grzesznik skazywał samego siebie na wyłączenie go ze wspólnoty chrześcijańskiej (1 Kor 5, 1). Św. Jan zabraniał modlitwy za człowieka, który popeł-
nił grzech prowadzący do śmierci (l J 5, 16), a autor Listu do Hebrajczyków wątpił w nawrócenie upadłego po zakosztowaniu wspaniałości chrztu (6, 4-6). Chrześcijanie mieli się dystansować od ludzi popełniających bardzo ciężkie grzechy (l Kor 5,11).

Pokutę za popełnione grzechy nakładała wspólnota chrześcijańska (2 Kor 2,5-11). W codziennym życiu chrześcijanie praktykowali znane formy pokuty: modlitwę, post, jałmużnę (Mt 6, 2-18).

Ks. dr Dariusz KWIATKOWSKI